سیستم اجتماعی-فنی کار

در نظریه های کلاسیک،سازمان به عنوان یک سیستم بسته مورد بررسی قرار می گیرد،ولی در نظریه های نوین تلقی می شود که برای رشد و کمال بایستی همواره سازمان یک سیستم فنی،اجتماعی را با عوامل متغیر داخلی و خارجی سازگار و هماهنگ سازد.سیستم سازمانی دو جنبه دارد:یکی جنبه ی فنی که شامل وظایف تخصصی،ساختمان و ماشین آلات،وسایل و ابزار و تکنیک های کار می شود،دیگر جنبه ی اجتماعی که مشتمل بر روابط کارکنان در داخل سیستم می گردد.اگر سازمان را به عنوان یک سیستم تلقی کنیم،سیستم مذکور از سیستم های فرعی متعددی مانند روابط ناشی از نقش و روابط حاصل از محیط فیزیکی کار و تکنولوژی تشکیل می شود.در داخل سیستم دو نوع کنش و واکنش وجود دارد،یکی درونی و دیگری بیرونی.در درون هر یک از سیستم های فرعی،یک رشته فعل و انفعال بین اجزای سیستم فرعی صورت می گیرد مانند سازمان رسمی.انفعالات بیرونی به هم بستگی های موجود بین سیستم فرعی اتلاق می شود به عنوان مثال بین افراد از یک سو و سازمان رسمی از سویی دیگر یک رشته ارتباط و انتظارات متقابل وجود دارد که گاه در صورت تعارض بین آنها کارکنان ممکن است مجبور شوند جایگاهی را در سازمان های غیر رسمی جست و جو کنند.سازمان غیر رسمی رفتار خاصی را از اعضای خود انتظار دارد و در مقابل افراد نیز توقع دارند که رضایتی از معاشرت با همکاران خود و روابط گروهی با آنان در حین کار به دست آورند.در نتیجه ی این فعل و انفعالات است که فرد رفتار خود را با خواستهای گروه منطبق می کند و گروه نیز ممکن است متقابلا انتظارات و هنجار خود را تعدیل کند.به همین ترتیب در محیط فیزیکی کار نیز یک نوع همبستگی و ارتباط متقابل بین فرد و ماشین وجود دارد.به عبارت دیگر شرایط فیزیکی،ابزار و وسایل و تکنولوژی کاربایستی با توجه به ویژگی های فیزیولوژیکی،روانی و اجتماعی افراد در محیط خدمت انتخاب شوند.

سازمان به عنوان سیستم

نگرش سیستمی پس ازجنگ جهانی دوم درطول سالهای 1950تا1956توسط”برتالانفی”مطرح شد.بعدازجنگ جهانی دوم پیچیدگی وکثرت مسائل ومشکلات سازمانهاوتوسعه روزافزون آنهاایجاب می کردکه مسائل سازمانهابه صورت چندبعدی وبه عنوان یک مجموعه مطالعه شودکه این مطالعات باعث پیدایش وتکامل تئوری سیستم هاگردید.ازسیستم تعاریف مختلفی ارائه شده است که به چندمورداشاره می شود:

سیستم عبارتست ازمجموعه اجزایی که باهم کنش وواکنش وارتباط متقابل دارند.درتعریف دیگرسیستم مجموعه ای ازاجزاءوابسته بهم،که هرجزءبدون فعالیت جزءدیگربه طورجداگانه معناپیدانمی کنند.ویژگی های سیستم عبارتندازاینکه:

1-حداقل ازدوجزءتشکیل شده است 

2-هرجزءحداقل بایک جزءدیگردرارتباط می باشد

3-تغییردریک جزءمنجربه تغییردراجزاءدیگرمی گردد

4-خصوصیت سینرژی داشته باشدیعنی”کل”خصوصیت متفاوت ازاجزاءداشته باشد.

نگرش سیستمی

نگرش سیستمی،سازمان رابه صورت یک کل ویک سیستم می نگرد،برای درک وشناخت این کل،شناخت اجزاءوعناصرتشکیل دهنده آن ونیزروابط وکنش های میان اجزاءوعناصرضروری است.هرسیستم ازاجزایی تشکیل شده است وهرجزءنقش خاصی رابه منظورتحقق هدف سیستم دنبال می کند،این اجزاءعبارتنداز:

1-داده(درون داد):عبارت است ازآنچه که به نحوی واردسیستم می شودوفعالیت سیستم راامکان پذیرمی سازد.بدیهی است بدون تزریق داده،ادامه حیات یافعالیت سیستم ناممکن خواهدبود.

2-فرایند:درون دادی که به یک سیستم واردمی شودطبق فرایندسیستم درجریان تغییروتبدیل قرارمی گیردوبرطبق فراینداست که درداده هاتغییرپدیدمی آید.

3-برون داد(ستاده):داده هایی که درفرایندتبدیل قرارمی گیرند طبق نظم سازمانی که برسیستم حاکم است به صورت کالا ازسیستم به محیط صادرمی شود.

4-بازخور:فراینددورانی که درآن بخشی ازستاده به عنوان اطلاعات به داده بازخوراده می شودوبه این ترتیب سیستم راخودکنترل می سازدمانندعمل ترموستات که وظیفه حفظ دمای ثابت رابرعهده دارد.

5-محیط سیستم:هرسیستم به طورکلی درمحیطی قراردارد،سیستم ازعوامل محیطی تاثیرمی پذیردوبرآنهااثرمی گذارد.     

طبقه بندی سیستم ها

1-سیستم اصلی وفرعی

سیستم اصلی سیستمی است که ازبهم پیوستن چندسیستم فرعی تشکیل می شود.

سیستم فرعی سیستمی جزئی است که برخودنظارت داردوضمن انجام وظیفه خاص برای رسیدن به هدف معینی می کوشد.

2-سیستم بازوبسته

سیستم بازنسبت به محیط خودتعامل وارتباط دارد.

سیستم بسته هیچ ارتباط وتعاملی بامحیط خودندارد.

3-سیستم قطعی واحتمالی

درسیستم قطعی نتایج کارقابل پیش بینی است.

درسیستم احتمالی نتایج کارقابل پیش بینی نیست.

4-طبقه بندی سیستم هابراساس پیچیدگی

طبقه اول(ساخت یاچارچوب)

طبقه دوم(سیستم های متحرک وساده)

طبقه سوم(سیستم های سایبرنتیک یاسیستم های که توسط مکانیسم پس خورکنترل می شود)

طبقه چهارم(یاخته یاسلول)

طبقه پنجم(سطح روئیدنی گیاه)

طبقه ششم(زندگی حیوانی)

طبقه هفتم(انسان است که دارای خودآگاهی است)

طبقه هشتم(سیستم اجتماعی است که پیچیده ترین سیستم هاست)

طبقه نهم(مربوط به نیازناشناخته است)

5-سیستم های فیزیکی،زیستی واجتماعی

ازنظرجان بک این سیستم به سه دسته تقسیم می شود:

الف:سیستم فیزیکی(اتم،ملکول)

ب:سیستم زیستی(سلول،حیوان)

ج:سیستم اجتماعی(جوامع واجتماعات)

6-سیستم های ایستاوپویا

7-سیستم های بیجان وجاندار

8-سیستم های طبیعی ومصنوعی

9-سیستم های خودکنترل وجداکنترل   

تاثیر نظریه عمومی سیستم ها بر مطالعه سازمان ها

کاربرد اصول نظریه عمومی سیستم ها در تحلیل فراگرد تجسم و طراحی اهداف،ساختار کارها،سازوکارهای کنترل،محیط،وابستگی و تعامل اجزای مرزها،خرده سیستم ها،ورودی ها،فراگرد تبدیل و خروجی ها اهمیت بیشتری می یابد.بنابراین ذکر برخی از مزایای بالقوه ی تفکر سیستمی برای مدیران مفید خواهد بود.این مزایا عبارتند از:

1-تفکرسیستمی،خطر محدود شدن نگرش مدیر به یک وظیفه را برطرف می کند.

2-تفکر سیستمی این امکان را برای مدیر ایجاد می کند تاهدف های خود را مرتبط با مجموعه هدف های کلان سازمان در نظر بگیرد.

3-تفکرسیستمی این فرصت را برای سازمان ایجاد می کند تا خرده سیستم هایش را به گونه ای ساختار دهد که با اهداف خودش سازگار باشد.

4-تفکر سیستمی با درنظر گرفتن مدل سیستم هدفمند امکان ارزیابی سازمان و تعیین میزان اثربخشی خرده سیستم ها را فراهم می سازد.

5-تفکر سیستمی در طی سالیان طولانی به منزله یک مرحله منطقی در بهبود عملکرد با تاکید به کل نگری در رابطه به جزء نگری شکل گرفت.

سیستم های اطلاعاتی