تعریف سیستم

در یک تعریف ساده: سیستم عبارتست از اجزا متعامل و دارای وابستگی متقابل که به نحوی تنظیم شده اند که یک کل مجزا از تک تک اجزا را به وجود میآورند. (جوامع بشری – اتومبیلها- گیاهان- ….)

سیستمها خود به دو گروه طبقه بندی میشوند

سیستمهای بسته: این تفکر سیستم ها را خودکفا و مستقل در نظر می گیرد. ویژگی مهم این تعریف از دیدگاه علم فیزیک این است که اثر محیط بر سیستم را نادیده می گیرد. یک سیستم کاملاً بسته سیستمی است که هیچ نوع انرژی از منابع خارجی دریافت نکرده و هیچ نوع انرژی را به خارج از خود ساطع نمی کند. دیدگاه سیستم بسته در عمل کاربرد محدودی در مطالعه سازمان ها دارد و بیشتر به صورت ایده آل مطرح است.

سیستم باز: تعامل پویای سیستم را با محیطش نشان می دهد.همه سیستم ها حتی اگر زنده نباشند به نحوی با محیطشان در تعاملند. تسازمان

تعریف سازمان

سازمان پدیده ای اجتماعی است که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتاً مشخصی بوده و برای تحقق هدف یا اهدافی، بر اساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می کند.

«به صورت آگاهانه هماهنگ شده» دلالت بر مدیریت دارد.

«پدیده اجتماعی» دال بر این معناست که سازمان از افراد یا گروه هایی که با هم در تعاملند تشکیل شده است.

در تعریف سیستم باید به ویژگی های مهم یک سیستم نیز اشاره نمود

ویژگی های یک سیستم باز:

آگاهی از محیط سیستم:

یعنی آگاهی سیستم از روابط بین خود و محیطش است. مرزی وجود دارد که سیستم را از محیطش جدا می کند. تغییرات محیطی کم و بیش بر سیستم تأثیر می گذارند و همین طور تغییرات درون سیستم نیز محیط را متأثر می کند. بدون وجود مرزی مشخص، سیستمی وجود نخواهد داشت. مرز یا مرزهای سیستم اند که مشخص می کنند، سیستم ها در چه جائی واقع شده اند و سیستم های فرعی از کجا شروع و به کجا ختم می شوند. مرزها می توانند فیزیکی باشند، همچنین به صورت روانشناختی از طریق نمادهایی نظیر القاب، عناوین و لباس های همشکل و شعائر مذهبی بوجود آیند.

بازخور درسیستم:

سیستم های باز به طور مداوم از محیط خود اطلاعات دریافت می کنند. این دریافت اطلاعات، سیستم ها را در جهت انطباق خود با شرایط کمک نموده و آنها را در پیگیری اقدامات اصلاحی انحرافات حاصله از جریان از پیش تعیین شده یاری می دهد. این دریافت اطلاعات محیطی را بازخور می نامیم. یعنی فرآیندی که بخشی از ستاده های سازمان را به عنوان داده جدید به سازمان برگشت می دهد تا ستاده های حاصل از سیستم را اصلاح کند.

ویژگی دورانی سیستم:

سیستم های باز چرخه ای از حوادثند. ستاده های سیستم امکاناتی را برای نهاده های جدیدی که چرخه سیستم را تکرار می کنند، فراهم می سازند.اگر چرخه سیستم می خواهد تداوم داشته باشد و حیات سازمان حفظ گردد باید درآمد دریافتی از مشتریان شرکت، کفاف پرداخت به سهامداران و دستمزد به کارکنان و بازپرداخت وام را داشته باشد.

آنتروپی منفی: اصطلاح آنتروپی به گرایش سیستم به زوال (میل به فنا) یا فروپاشی اشاره دارد. یک سیستم بسته چون انرژی و داده های جدیدی را از محیط خود دریافت نمی کند به مرور زمان به ضعف می گراید. بر عکس یک سیستم باز آنتروپی منفی دارد لذا می تواند خود را تجدید قوا نموده و ساختارش را حفظ کند، از مرگ رهایی یابد و حتی رشدکند، زیرا توانایی ورود انرزی بیش از آنچه را که صرف تولید ستاده هایش می کند، داراست.

وضعیت ثبات سیستم:

ورود انرژی به سیستم برای جلوگیری از آنتروپی، میزانی از ثبات در تبادل انرژی را موجب شده که این امر خود منجر به پایداری در سیستم می گردد. اگر چه جریان مداوم و پیوسته نهاده های جدید به داخل سیستم وجود دارد و جریان خروجی سیستم نیز حالت یکنواخت را داراست ولی ویژگی تعادل سیستم همچنان به قوت خود باقی می ماند.

حرکت به سوی رشد و توسعه در سیستمها:

ویژگی ثبات توصیفی از سیستم های ساده یا سیستم های باز اولیه است، به مرور زمان که سیستم پیچیده تر و به طرف خنثی سازی آنتروپی حرکت می کند، سیستم های باز به سمت رشد و توسعه حرکت می کنند که این امر نقض ثبات سیستم محسوب نمی شود. سیستم های بزرگ و پیچیده برای حصول اطمینان از بقاء خود به نحوی عمل می کنند که حاشیه ایمنی بیشتر از سطح فعلی موجود را بدست آورند. نکته مهم در خصوص چنین ویژگی سیستم این است که سیستم اصلی مستقیماً در اثر توسعه تغییر نمی کند، معمولترین الگوی رشد، الگویی است که در آن فقط همان نوع چرخه یا همان نوع سیستم فرعی موجود در سیستم به وجود می آید و رشد می کند. کمیت سیستم تغییر می کند در حالیکه ممکن است کیفیت بدون تغییر باقی بماند.

تعادل بین فعالیت های نگهدارنده و انطباقی در سیستم:

سیستم های باز اغلب تطبیق دادن دو نوع فعالیت متضاد را دنبال می کنند. فعالیت های نگهدارنده اطمینان می دهد که سیستم های فرعی گوناگون با هم در تعاملند و اینکه کل سیستم با محیطش سازگاری دارد. در حقیقت این نوع فعالیت ها از تغییرات سریع که ممکن است سیستم را از حالت تعادل خارج کند، جلوگیری می نماید. برعکس فعالیت های انطباقی از این جهت ضروریند که سیستم بتواند در طی زمان تغییرات در خواسته های داخلی و خارجی سیستم را جرح و تعدیل کند. بنابراین همان طور که فعالیت های نگهدارنده ثبات و صیانت وضعیت فعلی سیستم را از طریق خرید، تعمیرات و نگهداری ماشین آلات، استخدام و آموزش کارکنان و بکارگیری مکانیزم هایی نظیر تهیه و تدوین قوانین و مقررات حف می کنند، فعالیت های انطباقی بر تغییرات برنامه ریز شده، تحقیقات بازار، تولید محصول جدید و نظایر اینها متمرکزند.

همپایانی در سیستم:

مفهوم همپایانی تصریح می کند که برای انجام یک کار راه های متعددی وجود دارد. به طور دقیق تر همپایانی بیان می دارد که یک سیستم می تواند از شرایط اولیه مختلف به وسیله راه های متعدد به یک هدف نهایی نائل آید. اینامر بدین معناست که یک سیستم سازمانی می تواند با نهاده ها و فرآیندهای پردازش مختلف اهدافش را محقق سازد.

ویژگی‌های یک سیستم آشوبی

سیستم‌های دینامیکی آشوبی مشخصه‌های زیر را دارند:

نسبت به شرایط اولیه حساس هستند.

چرخش متناوب آن‌ها متراکم است.

از نظر توپولوژیکی با هم ترکیب می‌شوند.

حساسیت به شرایط اولیه به این معنی است که یک اغتشاش کوچک در مسیر فعلی ممکن است منجر به رفتار بسیار متفاوت در آینده شود. ترکیب توپولوژیکی نیز بدین معناست که با گذشت زمان، سیستم به طوری تکامل می‌یابد که هر ناحیه یا مجموعه باز از فضای فاز آن، در نهایت با هر ناحیه معین دیگری همپوشانی داشته باشد.

آشوب در سیستم‌های بسیار ساده رخ می‌دهد که اغلب عاری از نویز هستند. در واقع، این سیستم‌ها اساساً «قطعی» (Deterministic) هستند؛ یعنی با دانش دقیق درباره شرایط اولیه سیستم، می‌توان رفتار آینده آن را پیش‌بینی کرد. در نتیجه، شاید بتوان آشوب را به عنوان یک نوسان کران‌دار، نادوره‌ای (غیرمتناوب) و نویزی تعریف کرد. به عبارت دیگر، یک سیستم قطعی رفتار تصادفی دارد، حتی اگر هیچ ورودی تصادفی نداشته باشد. در سیستم‌های غیرخطی ناپایدار اثرات عجیب متنوعی شامل زیرهمساز (Subharmonics)، نوسان‌های شبه‌متناوب (Quasiperiodic Oscillation) و رفتار آشوبناک (Chaotic) وجود دارند.